Putanga 2 (2012)
Rārangi Kaupapa |
|
He Poroporoaki ki a Kahurangi Te Heikōkō Kāterina MatairaPou Temara |
|
He Maimai Aroha mō Nātana Waka TakuruaHōri Manuirirangi |
|
Te WhakapuakitangaKorohere Ngāpō |
8 |
MihiTe Rangapū Tātari |
10 |
Ngā Tuhinga |
|
He Poroporoaki ki a Kahurangi Te Heikōkō Kāterina Mataira (ariā) |
5 |
He Maimai Aroha mō Nātana Waka Takurua (ariā) |
7 |
Kia reo Māori anahe te reo karanga (ariā) Haupai Puke |
11 |
Pou Temara |
21 |
Me tangi ki te hunga whakamomori? (ariā) Raukura Roa |
31 |
Te kākahu whakataratara o Ngāi Tūhoe: Ko te reo ōkawa, ko te reo o te marae (ariā) Agnes McFarland |
41 |
Tom Roa |
53 |
He pūrongo whakahokinga kōrero a te akomanga rūmaki o te tohu paetahi (ariā) Sophie Nock |
59 |
He Poroporoaki ki a Kahurangi Te Heikōkō Kāterina Mataira
He Maimai Aroha mō Nātana Waka Takurua
Kia reo Māori anahe te reo karanga
Ariā
Mā taku karanga o runga ake nei tēnei tuhinga e wāwāhi. Ahakoa he aha te ahurea ōna tikanga me ōna kawa, kua hurihia i roto i ngā rautau. Ko ngētehi kei te pupuruhia tonutia hāunga anō he hou ōna āhuatanga. Ko te kaupapa rangahau o tēnei tuhinga ko te karanga me ngētehi āhuatanga ōna hei tautoko i te whakahau kia noho reo Māori anahe te reo karanga. He aha e pēnei na ai te whakaaro mō tēnei o ngā tikanga o te ao Māori? I runga anō i ngā āhuatanga hou, i ngā whakarerekētanga tikanga o te karanga i roto i tēnei ao hurihuri kāore e tautāwhina te take. Ko ngā kōrero, ngā whakaaro hoki e whai ake nei e wānangahia ai hei tautoko i tēnei whakapae āku.
Ko te ahi kā te mauri o te mana o te hapū ki te whenua
Ariā
Ko te urutaumatua o tēnei tuhinga, ko te matapaki i te ahi kā. He aha tēnei tikanga? I pēhea i ara ake ai? He aha ōna mātāpono, ōna taipitopito? Koia te tūāpapa mō te tuhinga nei. Tuarua, ko te wānanga i te tikanga Māori me ōna rerenga pērā i te whakapapa. Ko te pātai ka puta i tēnei wāhanga o te wānanga ko tēnei nā, he aha te wāhi o te whakapapa ki te ahi kā? Ko te ngako o tēnei tuhinga ko te wetewete i te tikanga ahi kā kia whai tikanga ai te whakataukī nei, ‘ko te ahi kā te mana o te hapū ki te whenua’.
Me tangi ki te hunga whakamomori?
Ariā
I runga o Tūrangawaewae Marae i te 19 Akuhata, 2011 i te rā kawe mate o te koroneihana o Kīngi Tuheitia, i whakatakotohia e Professor Pou Temara te urupounamu ‘ko te hunga whakamomori me tangi me aha rānei?’ Ko taku whakapae, ko te whakaaro pea o roto o tēnei pātai, e aro ana ki te hunga whakamomori. Heoi, ko te aronga kē pea o te kaupapa, ko tēnei mea te tangihanga. He whakapono nō te ao Māori, ko te tangihanga, he whakarangatira i te tūpāpaku me ngā mahi i oti i a ia i te wā o te ora. Heoi, ko tāku e uaparetia ana, ko te kawenga matua o te tangihanga, ko te aroha o te tangata ki te tangata. Ko ngā kaupapa o te tangihanga, tuatahi he tuku i te wairua ki te wāhi ngaro. Tuarua, he huarahi e tīngia ai e te Māori ngā panonitanga o te mate. Tuatoru, he hui e whai oranga ai te hunga ora. Nō reira ko taku paremata ki te pakirēhua a Professor Pou Temara, ae me tangi ki te hunga whakamomori ka tika. Ko te aronga o tēnei pepa he wānanga i ngā tuhituhinga kua puta kē ki te ao mā te wetewete i ngā kōrero mō te tangihanga, te mate, te rerenga o te wairua, te whakahaeretanga o te tangihanga, te whakamomori, me ngā whakapono o iwi kē mō te whakamomori.
Te kākahu whakataratara o Ngāi Tūhoe: Ko te reo ōkawa, ko te reo o te marae
Agnes McFarland
Ariā
Ko te reo ōkawa ara ko te reo o te marae, he reo hōhonu. Ka mutu, he tapu katoa ōna āhuatanga katoa. E rua ngā kōrero whakatau o runga i te marae. Ko te karanga me te whaikōrero. Kai roto i wēneki reo e rua, ka ahu mai te kupu nei te poroporoaki. Ka āta tirohia te poroporoaki i roto i ngā whakaaro e pā ana ki ngā tikanga o te karanga. Whai muri ka titiro ki te wāhanga o te poroporoaki i roto i te whaikōrero. Mā wēneki tikanga e rua, ka whakaputaina ngā whakaaro me te hōhonutanga o te mamae o te ngākau pōuri ka ea hoki te mamae. Ka tiro ake tātau ki ngā take i whakaputaina, ngā tohutohu ā rātau mā me ngā rongo o te wairua o te kupu kōrero. Tae atu hoki ki te tohungatanga ki te whakatakoto i te rerenga kupu mai i ngā whatumanawa o ngā kuia me ngā kaumātua ō Ngāi Tūhoe. Nō reira, ka titiro ake tātau ki ngā momo āhuatanga katoa o te karanga. Whai muri ko ngā tikanga e pā ana ki te whaikōrero. Whai muri, ko wētahi atu tūmomo tauira mō te poroporoaki.
He Pao
Ariā
"Ko Te Whare Wānanga O Waikato" te ingoa o tētehi pao nāku i tito hei waiata mā Te Whare Wānanga O Waikato, i te tau 2004.
He pūrongo whakahokinga kōrero a te akomanga rūmaki o te tohu paetahi
Ariā
Ko te whāinga matua o tēnei rangahau he whakakaokao, he wetewete āno hoki i ngā whakahokinga kōrero a te hunga uiui i kake atu ai ki runga i te waka o Te Tohu Paetahi i te tau 2008, i raro i te kōawa o Rehutai, i raro anō hoki i te maru o Te Whare Wānanga o Waikato. Ka aro atu ki ngā urupare a te hunga tekau mā ono mō te kaupapa nei o Te Tohu Paetahi, ka mutu, ka matapakihia ngā kōrero me ngā whakaaro o taua hunga kia āta kitea ai, āe rānei e tika ana te whakahaere, te mahi whakaako i te reo, te tautoko mai hoki a ngā kaiwhaka.