Putanga 2 (2012)

Rārangi Kaupapa

 

He Poroporoaki ki a Kahurangi Te Heikōkō Kāterina Mataira

Pou Temara

 

He Maimai Aroha mō Nātana Waka Takurua

Hōri Manuirirangi

 

Te Whakapuakitanga

Korohere Ngāpō

8

Mihi

Te Rangapū Tātari

10

Ngā Tuhinga

 

He Poroporoaki ki a Kahurangi Te Heikōkō Kāterina Mataira (ariā)
Nä Professor Pou Temara

5

He Maimai Aroha mō Nātana Waka Takurua (ariā)
Nä Höri Manuirirangi

7

Kia reo Māori anahe te reo karanga (ariā)

Haupai Puke

11

Te Ahi Kā (ariā)

Pou Temara

21

Me tangi ki te hunga whakamomori? (ariā)

Raukura Roa

31

Te kākahu whakataratara o Ngāi Tūhoe: Ko te reo ōkawa, ko te reo o te marae (ariā)

Agnes McFarland

41

He pao (ariā)

Tom Roa

53

He pūrongo whakahokinga kōrero a te akomanga rūmaki o te tohu paetahi (ariā)

Sophie Nock

59

He Poroporoaki ki a Kahurangi Te Heikōkō Kāterina Mataira

Pou Temara

Te Pua Wānanga Ki Te Ao, Te Whare Wānanga o Waikato

He Maimai Aroha mō Nātana Waka Takurua

Hōri Manuirirangi

Te Pua Wānanga Ki Te Ao, Te Whare Wānanga o Waikato

Kia reo Māori anahe te reo karanga

Haupai Puke

Te Pua Wānanga Ki Te Ao, Te Whare Wānanga o Waikato

Ariā

Mā taku karanga o runga ake nei tēnei tuhinga e wāwāhi. Ahakoa he aha te ahurea ōna tikanga me ōna kawa, kua hurihia i roto i ngā rautau. Ko ngētehi kei te pupuruhia tonutia hāunga anō he hou ōna āhuatanga. Ko te kaupapa rangahau o tēnei tuhinga ko te karanga me ngētehi āhuatanga ōna hei tautoko i te whakahau kia noho reo Māori anahe te reo karanga. He aha e pēnei na ai te whakaaro mō tēnei o ngā tikanga o te ao Māori? I runga anō i ngā āhuatanga hou, i ngā whakarerekētanga tikanga o te karanga i roto i tēnei ao hurihuri kāore e tautāwhina te take. Ko ngā kōrero, ngā whakaaro hoki e whai ake nei e wānangahia ai hei tautoko i tēnei whakapae āku.

Ko te ahi kā te mauri o te mana o te hapū ki te whenua

Pou Temara

Te Pua Wānanga Ki Te Ao, Te Whare Wānanga o Waikato

Ariā

Ko te urutaumatua o tēnei tuhinga, ko te matapaki i te ahi kā. He aha tēnei tikanga? I pēhea i ara ake ai? He aha ōna mātāpono, ōna taipitopito? Koia te tūāpapa mō te tuhinga nei. Tuarua, ko te wānanga i te tikanga Māori me ōna rerenga pērā i te whakapapa. Ko te pātai ka puta i tēnei wāhanga o te wānanga ko tēnei nā, he aha te wāhi o te whakapapa ki te ahi kā? Ko te ngako o tēnei tuhinga ko te wetewete i te tikanga ahi kā kia whai tikanga ai te whakataukī nei, ‘ko te ahi kā te mana o te hapū ki te whenua’.

Me tangi ki te hunga whakamomori?

Raukura Roa

Te Pua Wānanga Ki Te Ao, Te Whare Wānanga o Waikato

Ariā

I runga o Tūrangawaewae Marae i te 19 Akuhata, 2011 i te rā kawe mate o te koroneihana o Kīngi Tuheitia, i whakatakotohia e Professor Pou Temara te urupounamu ‘ko te hunga whakamomori me tangi me aha rānei?’ Ko taku whakapae, ko te whakaaro pea o roto o tēnei pātai, e aro ana ki te hunga whakamomori. Heoi, ko te aronga kē pea o te kaupapa, ko tēnei mea te tangihanga. He whakapono nō te ao Māori, ko te tangihanga, he whakarangatira i te tūpāpaku me ngā mahi i oti i a ia i te wā o te ora. Heoi, ko tāku e uaparetia ana, ko te kawenga matua o te tangihanga, ko te aroha o te tangata ki te tangata. Ko ngā kaupapa o te tangihanga, tuatahi he tuku i te wairua ki te wāhi ngaro. Tuarua, he huarahi e tīngia ai e te Māori ngā panonitanga o te mate. Tuatoru, he hui e whai oranga ai te hunga ora. Nō reira ko taku paremata ki te pakirēhua a Professor Pou Temara, ae me tangi ki te hunga whakamomori ka tika. Ko te aronga o tēnei pepa he wānanga i ngā tuhituhinga kua puta kē ki te ao mā te wetewete i ngā kōrero mō te tangihanga, te mate, te rerenga o te wairua, te whakahaeretanga o te tangihanga, te whakamomori, me ngā whakapono o iwi kē mō te whakamomori.

Te kākahu whakataratara o Ngāi Tūhoe: Ko te reo ōkawa, ko te reo o te marae

Agnes McFarland

Te Kunenga ki Pūrehuroa

Ariā

Ko te reo ōkawa ara ko te reo o te marae, he reo hōhonu. Ka mutu, he tapu katoa ōna āhuatanga katoa. E rua ngā kōrero whakatau o runga i te marae. Ko te karanga me te whaikōrero. Kai roto i wēneki reo e rua, ka ahu mai te kupu nei te poroporoaki. Ka āta tirohia te poroporoaki i roto i ngā whakaaro e pā ana ki ngā tikanga o te karanga. Whai muri ka titiro ki te wāhanga o te poroporoaki i roto i te whaikōrero. Mā wēneki tikanga e rua, ka whakaputaina ngā whakaaro me te hōhonutanga o te mamae o te ngākau pōuri ka ea hoki te mamae. Ka tiro ake tātau ki ngā take i whakaputaina, ngā tohutohu ā rātau mā me ngā rongo o te wairua o te kupu kōrero. Tae atu hoki ki te tohungatanga ki te whakatakoto i te rerenga kupu mai i ngā whatumanawa o ngā kuia me ngā kaumātua ō Ngāi Tūhoe. Nō reira, ka titiro ake tātau ki ngā momo āhuatanga katoa o te karanga. Whai muri ko ngā tikanga e pā ana ki te whaikōrero. Whai muri, ko wētahi atu tūmomo tauira mō te poroporoaki.

He Pao

Tom Roa

Te Pua Wānanga Ki Te Ao, Te Whare Wānanga o Waikato

Ariā

"Ko Te Whare Wānanga O Waikato" te ingoa o tētehi pao nāku i tito hei waiata mā Te Whare Wānanga O Waikato, i te tau 2004.

He pūrongo whakahokinga kōrero a te akomanga rūmaki o te tohu paetahi

Sophie Nock

Te Pua Wānanga Ki Te Ao, Te Whare Wānanga o Waikato

Ariā

Ko te whāinga matua o tēnei rangahau he whakakaokao, he wetewete āno hoki i ngā whakahokinga kōrero a te hunga uiui i kake atu ai ki runga i te waka o Te Tohu Paetahi i te tau 2008, i raro i te kōawa o Rehutai, i raro anō hoki i te maru o Te Whare Wānanga o Waikato. Ka aro atu ki ngā urupare a te hunga tekau mā ono mō te kaupapa nei o Te Tohu Paetahi, ka mutu, ka matapakihia ngā kōrero me ngā whakaaro o taua hunga kia āta kitea ai, āe rānei e tika ana te whakahaere, te mahi whakaako i te reo, te tautoko mai hoki a ngā kaiwhaka.